پهنه بندی سیلاب در شهر زاهدان با استفاده از hec-ras و arc-gis

چکیده: وقوع سیلاب های متعدد در مناطق مختلف کشور همواره خسارات فراوانی را در زمینه های مختلف به همراه داشته است از این رو تهیه و تدوین یک طرح جامع و کامل در زمینه کنترل سیلاب امری ضروری به نظر می رسد. توسعه مناطق مسکونی و شهری در حاشیه رودخانه ها و بستر سیلاب دشت ها بدون توجه به شرایط هیدرولوژیکی و هیدرولیکی حاکم بر رودخانه، باعث افزایش خطر سیلاب می شود لذا مدیریت سیلاب و ارزیابی خسارات مورد انتظار سالیانه برای کاهش آسیب های ناشی از سیل و به حداقل رساندن خسارت و کنترل آن در محیط شهری امری ضروری بوده که به دلیل توسعه شهری از پیچیدگی های خاصی برخوردار است. از جمله این راهکارها برای مدیریت سیل، پهنه بندی سیلاب در دوره بازگشت های مختلف است که می تواند ابزاری اساسی در تعیین راهبردهای توسعه و کاهش خسارات سیل و وسیله ای قانونی برای کنترل و مدیریت اراضی و برنامه های حفاظت محیط زیست باشد. مطالعه حاضر به پهنه بندی سیلاب در شهر زاهدان با استفاده از مدل ریاضی hec-ras و سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) می پردازد. در این راستا در ابتدا نقشه ها ، داده های هیدرولوژیکی مورد نیاز و dem منطقه مورد مطالعه تهیه شد. در ادامه با استفاده از مدل هیدرولوژیکی hec-hms و روابط تجربی دبی اوج سیلاب زیرحوضه های شهر زاهدان در دوره بازگشت های 2، 50 و 100 ساله برآورد گردید در نهایت پس از تلفیق مدل هیدرولیکی hec-ras با نرم افزار arc-gis پهنه سیلاب مسیل های شهر زاهدان در دوره بازگشت های ذکر شده بدست آمد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که هیچکدام از مسیل های موجود در شهر زاهدان توانایی عبور دبی با دوره بازگشت 100 و 50 ساله را ندارند. براساس نتایج این تحقیق پاسداران به عنوان مهمترین مسیل شهر زاهدان قادر به عبور دبی 72 مترمکعب بر ثانیه می باشد که معادل دبی با دوره بازگشت 10 سال است. وجود ارگان هایی مانند صدا و سیما و استانداری در نزدیکی مسیل پاسداران و اماکن مسکونی و تجاری در حریم مسیل آذرخشی در مرکز شهر، می تواند باعث تحمیل خسارات متعدد محسوس و نامحسوس به شهر، مردم و ارگان های دولتی در مواقع سیلابی شود. واژه های کلیدی: پهنه بندی سیلاب، دبی اوج، مناطق شهری، hec-ras، arc-gis، شهر زاهدان